Artykuł odpowiada na pytanie o podstawę oraz formę regulującą relacje pomiędzy europejską radą zakładową a zarządem centralnym.
- Czy relacje te mają być oparte wyłącznie na ustawie z dnia 5-go kwietnia 2002 roku o europejskich radach zakładowych (dalej ustawa) a konkretnie przepisach Rozdziału 4?
- Czy i w jakim zakresie dopuszczalna jest forma porozumienia (lub też co najmniej dwóch porozumień) regulującego relacje pomiędzy ERZ a ZC?
Na wstępie należy podkreślić nowatorskość tematu. Na powyższy temat nie ma żadnego orzecznictwa ani opracowań doktryny poza jednym komentarzem prof. Pisarczyka w serwisie LEX.
Idea ustawy jest taka, że w przypadku gdy nie udało się doprowadzić do zawarcia porozumienia w trybie Rozdziału III, co ma miejsce w naszym przypadku, (albo gdy strony uznają, że tego właśnie chcą – art. 20) stosuje się Rozdział IV ustawy. Z kolei kończący Rozdział IV, art. 35 stanowi, że:
Europejska rada zakładowa po upływie 4 lat od dnia ukonstytuowania się rozważy, czy rozpocznie z zarządem centralnym negocjacje w celu zawarcia porozumienia, o którym mowa w rozdziale 3. (porozumienie o ustanowieniu europejskiej rady zakładowej lub ustanowieniu sposobu informowania i konsultacji)
Europejska rada zakładowa wyraża swoje stanowisko w formie uchwały.
2. W przypadku podjęcia uchwały o rozpoczęciu negocjacji europejskiej radzie zakładowej przysługują prawa i obowiązki specjalnego zespołu negocjacyjnego.
Porozumienie, o którym mowa w Rozdziale III ustawy stanowi źródło prawa pracy, jest bowiem oparte na ustawie (art. 9 § 1 k.p.) i reguluje materię zbiorowego prawa pracy. Treścią porozumienia jest m.in. ustanowienie sposobu informowania i konsultacji.
Należy bezspornie uznać, że jeśli Rozdział IV się „włączył” (art. 20), to obowiązuje przez cztery lata bez możliwości odstępstwa od niego. Rada może w tym czasie uchwalić własny regulamin wewnętrzny (art. 25 ust. 1 zd. II) w treści niesprzecznej z ustawą. Rada powinna także zawrzeć porozumienie (nr 1) z Zarządem centralnym w sprawie finansowania swojej działalności – art. 34.
Nie ma natomiast ustawowych podstaw do zawierania innych porozumień, w szczególności tego z Rozdziału III. Podkreślić należy, że kompetencje do zawarcia porozumienia z Rozdziału III ma nie ERZ, ale „specjalny zespół negocjacyjny” (art. 6 ust. 1, art. 17-19). W wyjątkowym przypadku, o którym mowa w art. 35 ust. 2 kompetencje tego zespołu nabywa ERZ, co podkreśla w/w zasadę. A zatem ERZ nie powinna zawierać porozumienia dot. materii z Rozdziału III.
Odpowiadając zatem na pytania należy stwierdzić, że rada powinna zawrzeć porozumienie z zarządem centralnym z art. 34 ustawy, natomiast sposób informowania i konsultacji oprzeć o ustawę.
Dopuszczalne jest zawarcie porozumienia (nr 2) lub jednego porozumienia o różnych charakterach z ERZ bez podstawy prawnej, które będzie dobrowolnie przez Zarząd Centralny wykonywane, o ile nie umniejszy ono uprawnień rady poniżej tego, co wynika z Rozdziału IV (a jedynie je rozszerzy albo doprecyzuje). Takie porozumienie nie będzie sprzeczne z prawem. Możliwość doprecyzowania dopuszcza sama ustawa np. art. w 29 pkt 3, wprowadzając katalog otwarty „ w szczególności” czy pkt 4 „co najmniej. Nie da się jednak w tym trybie wprowadzić odstępstw od zasad powoływania i funkcjonowania ERZ wynikających z Rozdziału IV. Porozumienie zawarte przez ERZ nie miałoby także ustawowego oparcia, co w świetle kierunków ewolucji orzecznictwa SN oznacza, że nie byłoby aktem prawa pracy. Porozumienie spełniałoby przede wszystkim cel informacyjny – powtarzałoby przepisy, które najdą zastosowanie, pomijając np. te o załogach statków morskich. Precyzowałoby materię Rozdziału 4 tam gdzie jest taka możliwość lub gdzie nie istnieją listy zamknięte uprawnień.
Relacje zatem między Zarządem Centralnym a ERZ przez najbliższe 4 lata regulować będzie Rozdział IV ustawy, i nie ma możliwości zawarcia porozumienia regulującego tę kwestię odmiennie, można co najwyżej zawrzeć porozumienie o charakterze precyzującym i informacyjnym.
Cztery lata z art. 35 ust. 1 to w praktyce okres kadencji ERZ (art. 23 ust. 2). W praktyce zastosowanie tego przepisu oznacza rozpoczęcie na nowo procedury z Rozdziału III. Rozwiązanie to stanowi zachętę do podjęcia „dialogu społecznego w sprawie stworzenia konsensualnych procedur informacyjno-konsultacyjnych” (komentarz Pisarczyka w LEX). Adw. Łukasz Panasiuk
Marcin Szymanek
Łukasz Panasiuk