Analiza Proponowanych Zmian Przepisów Dotyczących Porozumień Zbiorowych i Proceduralnych

Analizę przepisów zmieniających zawartych w projekcie należy poprzedzić zwróceniem uwagi na art. 29 ust. 1, który stanowi że „Porozumienia zbiorowe podlegające zgłoszeniu do KEUZP zawiera się w przypadkach i w zakresie wskazanym w przepisach odrębnych” oraz art. 9 ust. 2 który stanowi, że „postanowień (…) porozumienia zbiorowego oraz protokołu dodatkowego niezgłoszonego do KEUZP, nie stosuje się”.

Wygląda na to, że projekt stara się stworzyć zamkniętą listę porozumień zbiorowych albo eliminując przepisy o możliwości ich zawierania (zmiany art. 139 i 150 oraz eliminacja art. 241[10] i art. 241[27] k.p.), albo dodając we właściwych przepisach wyraźny obowiązek zgłoszenia porozumienia do KEUZP. To drugie podejście widać w zmianach dokonywanych:

  1. W przepisach k.p. (art. 9[1], art. 23[1a], art. 151[7]) – art. 35 projektu;
  2. W przepisach karty nauczyciela – art. 36 projektu;
  3. W przepisach u.z.z. (art. 26[1]) – art. 37 projektu;
  4. W ustawie o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (art. 9 i 14) – art. 38 projektu;
  5. W ustawie o zwolnieniach zbiorowych – art. 39 projektu
  6. W ustawie o czasie pracy kierowców – art. 40 projektu.

Innymi słowy – porozumienie zbiorowe tylko wtedy będzie stosowane kiedy znajdzie się w KEUZP, a znajdzie się tam tylko jeżeli przepisy będące podstawą zawarcia go przewidują taką możliwość. Oznacza to koniec dyskusji na temat otwartego katalogu tych porozumień.

Przepisy zmieniające projektu wymagają jednak odrębnej analizy. Przede wszystkim, art. 34 tych przepisów to jeden z przepisów, które nie łączą się ze wskazanym w tytule przedmiotem regulacji[1]. Jest to przy tym przepis dość zaskakujący. Określa on bowiem proceduralne zagadnienie właściwości sądów pracy w procesie. Dodany art. 476 § 1 pkt 4 k.p.c. wskazuje, że w procesie cywilnym przez sąd pracy rozpoznawane są spory o ustalenie obowiązywania lub treści wewnątrzzakładowych źródeł prawa pracy, i to jest przepis który ma sens. Natomiast art. 476 § 1 pkt 5 k.p.c. przekazuje do właściwości sądu pracy procesy o ustalenie liczby członków związku zawodowego, i wchodzi w kolizję z art. 25[1] ust. 8 u.z.z. który stanowi już, że takie sprawy rozpoznaje sąd pracy, ale w postępowaniu nieprocesowym (które rzeczywiście lepiej tu pasuje). Trzeci dodany przepis – art. 476 § 1 pkt 6 k.p.c. – dotyczy spraw o ustalenie sporu zbiorowego, czyli spraw, które zgodnie z orzecznictwem sądowym nie podlegają w ogóle kontroli sądowej (II PSK 164/21). Dodam, że koncepcja sądowej kontroli sporu zbiorowego, referendum czy strajku była wielokrotnie zgłaszana przez pracodawców i odrzucana przez związki zawodowe. Byłaby ona możliwa do zaakceptowania przeze mnie gdyby czynności podjęte przed sądem nie blokowały sporu. Jeżeli uznać, że dodanie  art. 476 § 1 pkt 6 k.p.c. (czyli przepisu stricte proceduralnego, wyraźnego prawa materialnego poza art. 189 k.p.c. dalej brak) miałoby stać się podstawą do uznania takich spraw za dopuszczalne, to w ich ramach stosowane będą także przepisy k.p.c. o zabezpieczeniu, co pozwoli pracodawcom występować o zakaz strajku do czasu zakończenia postępowania sądowego. Mielibyśmy zatem tutaj wprowadzanie „tylnymi drzwiami”  odrzuconych wcześniej rozwiązań dot.  kontroli legalności sporów zbiorowych – a to jest niedopuszczalne

Art. 35 projektu zmienia kodeks pracy. Zmiany w art. 9[1],  23[1a] i art. 151[7] już zostały omówione. Dodatkowo zmiany mają dotyczy art. 67[20], art. 139 i art. 150 i te zmiany mają zmotywować pracodawców do zawierania układów zbiorowych, bowiem to właśnie tylko układem będzie można modyfikować systemy czasu pracy. Jednak już zmiana art. 67[20] idzie tylko w pół drogi – znika możliwość wprowadzenia pracy zdalnej w porozumieniu, układ jest podstawową opcją, ale pracodawca i tak może to zrobić sam jeżeli nie uda mu się porozumieć ze związkami (§ 2).

Art. 37 zmienia ustawę o związkach zawodowych. Zmiany art. 26[1] już zostały omówione. Art. 21 ust. 3 po wprowadzeniu projektu w życie istotnie stałby się zbędny.


[1] Mielibyśmy analogię z przepisami o sądowej kontroli liczebności związków zawodowych czy podniesieniu progów uzwiązkowienia przy realizacji obowiązku objęcia prawem koalicji pracowników na umowach cywilnoprawnych przy nowelizacji u.z.z. z 2018 r.